Onderhoud en restauratie
Kennisbank VBMK > Religieus Erfgoed:
Erfgoedwet en Omgevingswet | Erfgoed en monumenten | Erfgoedbeleid | Nationale Kerkenaanpak | Onderhoud en restauratie | Onderhoudstips | Vragen over erfgoed
Als eigenaar van een rijksmonument bent u volgens de Omgevingswet (nu nog Erfgoedwet) verplicht tot onderhoud – werkzaamheden die gericht zijn op het instandhouden van de monumentale waarde – en tot restauratie – werkzaamheden die noodzakelijk zijn voor herstel van de monumentale waarde.
Inventariseren, registeren en documenten
Onderhoud begint met inventariseren, registreren en documenteren. Gegevens over uw monumentale kerkgebouw en over de beschermde voorwerpen en interieurs vindt u in de officiële registers, in archieven, databases en soms bij plaatselijke historische verenigingen.
Registers en overzichten:
- Het rijksmonumentenregister: database rijksmonumenten en ensembles
- De Collectie Nederland: database beschermde cultuurgoederen en verzamelingen
- Overzichten en beschrijvingen van kerkgebouwen | Reliwiki
- Het rijksarchief voor architectuur en stedenbouw | Het Nieuwe Instituut
- Kerkenkaart: overzichtskaart van kerken gebouwd tussen 1800-1970
- Kerkcollectie Digitaal: database religieuze voorwerpen | Museum Catharijneconvent
- Lithotheek: database soorten natuursteen
- ‘Kerkkappen in Nederland 1800-1970’ (RCE, 2013)
- ‘Gids van joods erfgoed in Nederland’ (J. Stoutenbeek en P. Vigeveno, 2016)
- Database van kerkorgels
- Archimon: database religieuze architectuur Nederland
- Preekstoelen in Nederland
- Het geheugen van Nederland
Handleidingen:
- Handleidingen voor registeren en waarderen van religieus erfgoed | Museum Catharijneconvent
- ‘Modelformulier registratie cultuurgoederen’ (Inspectie OE, 2013)
- ‘Tips voor het fotograferen van cultuurgoederen’ (Inspectie OE, 2013)
Onderhoud
Voor regulier onderhoud hoeft u doorgaans geen vergunning aan te vragen. Win wel professioneel advies in! Het onderhoudswerk mag de monumentale waarde immers niet aantasten, en zelfs gewone schoonmaakmiddelen die u thuis gebruikt, kunnen bij verkeerde toepassing materialen aantasten.
Restauratie
Voor alle restauraties is de gemeente uw eerste aanspreekpunt. Ook de RCE kan u adviseren over onderhoud en restauraties. Zowel voor grote als voor kleine restauraties stelt u een restauratieplan op. Dat doet u samen met een restauratiearchitect en in overleg met de gemeente. Laat voor aanvang van een restauratie een bouwhistorisch onderzoek doen. Snel checken welke vergunningen u nodig heeft, kan bij Omgevingsloket Online.
Brengt u beschermde voorwerpen tijdens een restauratie (tijdelijk) elders onder, dan moet u dat melden bij de Inspectie.
Vergunningen:
- Omgevingsloket Online: check of u een vergunning nodig heeft
- Wanneer wel en geen omgevingsvergunning nodig?
Stappenplannen:
- Stappenplan bij restauratie | ERM
- De Restauratieladder van ERM
- Stappenplan voor financiering restauratie | Nationaal Restauratiefonds
- Diensten van Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen Midden en Oost Nederland
Restauratiearchitecten:
- Branche-organisaties VAWR: Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie
- Wat doet een restauratiearchitect | Herbestemming.nu
Bouwhistorisch onderzoek:
Bouwwerkzaamheden:
- Bouwwerkzaamheden? Dan krijgt u te maken met het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (Bbl)
- Bouwbesluit 2012: alle richtlijnen voor een veilig gebouw
- ‘Moeten monumenten voldoen aan de bouwregelgeving?’ (Rijksoverheid, 2012)
- BouwGarant: keurmerk voor aannemers
Overig:
- Schadeatlas: inventariseer schades aan uw kerkgebouw
- Vakgroep Restauratie: branchevereniging van erkende restauratiebedrijven
- Overzicht van professionele organisaties voor restauratie van roerend erfgoed
- Meld verplaatsingen van cultuurgoederen bij de Inspectie
- College van Orgeladviseurs Nederland (CvON)
- Glazeniersgilde OVG
- Tips voor onderhoud en restauratie | VBMK
- Veiligheidszorg: voorkomen van schade en calamiteiten | VBMK
Monumentenwacht
In elke provincie is een Monumentenwacht actief. Als abonnee van een Monumentenwacht wordt uw monument (twee)jaarlijks geïnspecteerd, en krijgt u toegang tot het Inspectiehandboek over het voorkomen en herstellen van schades. De Monumentenwacht kan u helpen met het opstellen van een Meerjaren Onderhoudsplan (MOP).
- Overzicht van Monumentenwachten
- Over de Vereniging Provinciale Monumentenwachten Nederland (VPMN)
- Leeswijzer van het Inspectiehandboek (de inhoud is alleen toegankelijk voor abonnees)
- Het Meerjaren Onderhoudsplan | Monumentenwacht Noord-Holland
- Interieurinspecties | Monumentenwacht Noord-Brabant
- Groeninspecties | Monumentenwacht Noord-Brabant
Stichting ERM
De Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) is het landelijke platform van overheden, opdrachtgevers en opdrachtnemers rond onderhoud en restauratie van monumenten.
Professionele Organisaties voor Monumentenbehoud (POMs)
Organisaties kunnen door het ministerie van OCW worden aangewezen als Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud (POM). Een POM heeft meer dan 20 rijksmonumenten in bezit hebben en draagt daar op professionele wijze zorg voor.
- Overzicht van POMs en richtlijnen voor de aanvraag van de POM-status | RCE
- Adviezen van de Raad van Cultuur over de POM-aanvragen
Financiering
Voor het uitvoeren van een restauratie of een aanpassing van uw kerkgebouw kunt u subsidies en laagrentende leningen aanvragen. Het Nationaal Restauratie Fonds (NRF) en de RCE kunnen u hierover informeren.
Meer informatie over Financiering vindt u in de Module Financiering (link volgt).
- Nationaal Restauratiefonds
- Sim – Subsidieregeling instandhouding monumenten | RCE
- Herbestemmingssubsidie | RCE
- Kerken Nevenfunctie-lening | NRF