Auteursrecht
Wat is auteursrecht?
Als u iets origineel heeft gemaakt – iets dat nog niet bestond – heeft u daarop automatisch het auteursrecht. U hoeft dat niet aan te vragen. Alleen u mag beslissen wat er met het werk mag gebeuren, bijvoorbeeld: publiceren, uploaden naar het internet, verspreiden op sociale media, bewerken of vertalen, tentoonstellen… Anderen mogen dat niet doen zonder uw toestemming. Deze rechten zijn geregeld met de Auteurswet. De auteurswet is onderdeel van de wetgeving op intellectueel eigendom.
Wat zijn naburige rechten?
Wie het werk van een ander uitvoert, creëert daarmee zelf ook iets origineels. Denk aan een muziekuitvoering of een toneelstuk. Creatieve uitvoeringen zijn ook beschermd, namelijk met de Wet op Naburige Rechten.
Wie geldt als de maker?
Als ‘maker’ geldt: de persoon of groep die het idee heeft gekregen én heeft vormgegeven.
Als er opdracht is gegeven tot het maken van het werk, is echter niet altijd duidelijk wie de maker is, en daarmee de auteursrechten heeft. Win indien nodig advies in. Vuistregels:
- Is het werk gemaakt binnen een werkgever/werknemer-relatie: de werkgever
- Is het werk gemaakt door een vrijwilliger: de vrijwilliger
- Is het werk gemaakt door een vrijwilliger in verkapt dienstverband: de werkgever
- Is het werk gemaakt door een freelancer: de freelancer
De maker kan iemand anders toestemming geven om het werk te gebruiken voor een bepaald doel. Dat regelt u met een licentie. Om het werk daarna nog voor een ander doel te gebruiken, moet een nieuwe licentie worden opgesteld.
De maker kan het auteursrecht ook aan iemand anders overdragen. Dat regelt u met een notariële akte.
Hoe zit het met afgebeelde personen?
Misschien heeft u personen herkenbaar afgebeeld op uw werk. Denk aan een foto, film, schilderij of karikatuur. U krijgt dan te maken met het portretrecht, dat onderdeel is van het auteursrecht. Het portretrecht rust bij de persoon die is afgebeeld. Mag u als maker het werk dan toch gewoon publiceren?
Heeft de persoon die afgebeeld staat opdracht gegeven tot het werk? Dan heeft u een ‘quitclaim’ ofwel ‘model release form’ nodig om het werk te mogen publiceren.
Heeft de afgebeelde persoon geen opdracht gegeven? Dan mag u de afbeelding meestal gewoon publiceren. Let er dan wel op dat de publicatie niet nadelig kan uitpakken voor de geportretteerde. Die kan dan namelijk bezwaar aantekenen.
Let verder altijd op de regels van de privacywetgeving (AVG). En houd er rekening mee dat mensen het onplezierig kunnen vinden om in beeld te komen. Houd als vuistregels aan:
- is het een publiek persoon in functie, in een openbare situatie: publiceren mag
- is het een publiek persoon die op dat moment niet in functie is, in een openbare situatie: publiceren mag, maar alleen als het volgens de AVG kan
- is het een publiek persoon in een privé-situatie: liever niet publiceren
- is het een privépersoon in een openbare situatie: publiceren mag, maar alleen als het volgens de AVG kan
- is het een privépersoon in een privé-situatie: dit mag u niet zomaar publiceren
Waar moet ik op letten?
Ga ervan uit dat op alle teksten, afbeeldingen en muziek die u wilt gebruiken, auteursrecht rust. Zoek de voorwaarden voor gebruik uit en win bij twijfel juridisch advies in. Let bijvoorbeeld op:
- Foto’s: ook al ontbreekt het (c)-teken of is de foto elders gepubliceerd, er rust vaak toch auteursrecht op
- Foto’s plaatsen op uw website: noteer de credits liefst bij de foto zelf en niet op een aparte pagina
- Nieuwsberichten overnemen uit nieuwsmedia: herpublicatie is vrijwel nooit toegestaan
- Opnamen publiceren van een concert of uitvoering: vraag toestemming
- Achtergrondmuziek in het kerkgebouw of bij een presentatie: check bij Mijn Licentie
- Jaarboek, jubileumtentoonstelling etc: check bij de makers of herpublicatie is toegestaan
- Afbeeldingen en muziek uit databases met rechtenvrij materiaal: de maker stelt soms toch voorwaarden voor gebruik, en kan de licentie later intrekken
- Krijgt u foto’s, video’s of teksten die u misschien ooit eens wilt gebruiken? Noteer meteen de naam van de maker en de datum bij het werk. Nog beter: leg een eigen beeldbank aan voor de organisatie
Tips
- Waar vind ik meer informatie over auteursrecht? | Stichting Auteursrechtbelangen
- Wie heeft het auteursrecht? Check online | Stichting Digitaal Erfgoed Nederland
- Auteursrecht: wat moet ik met wie regelen? | Branchevereniging Voice
- Welke soorten intellectueel eigendom zijn er allemaal? | Rijksoverheid
- Wanneer heb ik een muzieklicentie nodig? | Ondernemersplein
- Ik wil een licentie voor muziek aanvragen | Mijn licentie
- Mijn werk mag gewoon gebruikt worden. Hoe regel ik dat? | Creative Commons Nederland
- Waar vind ik media die ik gewoon mag gebruiken? | Wikimedia Commons
- Welke YouTube-films kan ik gewoon gebruiken?
- Hoe leg ik een beeldbank aan? | ANP
- Hoe zit het met privacywetgeving?
- Portretrecht: wat mag wel en niet met een foto? | ANP
- Waar vind ik formats voor licenties? | Kennisbank Cultuur Academy